Հայոց լեզու

Լեզվում կան բառեր, որոնք արտահայտում են գործողության (հատկանիշի)
հատկանիշներ, օրինակ՝ հերոսաբար կռվել, դանդաղորեն քայլել, լիովին վստա-
հել, անմիջապես օգնել, չափազանց դժվար։ Գործողության (հատկանիշի) հատ-
կանիշներ ցույց տվող բառերը միավորվում են մակբայ խոսքի մասի մեջ։ Մակբայ-
ները լինում են տեղի, ձևի, չափ ու քանակի, ժամանակի։
Տեղի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման տեղը, օրինակ՝
ամենուրեք, դեմ դիմաց, հեռու, մեջտեղ, գյուղեգյուղ, դռնեդուռ։
Ձևի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ձևը, օրինակ՝
արագ, բարեկամաբար, դանդաղ, կամաց, հերոսաբար, միաձայն, լրջորեն, հա-
զիվհազ, հապճեպ, հոտնկայս, ներքուստ, արտաքուստ։
Չափ ու քանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման
չափը, հատկանիշի դրսևորման աստիճանը, օրինակ՝ ամբողջովին, հաճախ, լիո-
վին, գրեթե, մոտավորապես, բազմիցս, մասամբ, չափազանց, փոքր-ինչ, իսպառ,
քառակի։
Ժամանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ժամա-
նակը, օրինակ՝ այժմ, այլևս, այսուհետև, արդեն, նախօրոք, վաղ, վաղուց, ուշ,
օրեցօր, առայժմ, միշտ, հիմա, հավիտյան։
Որոշ մակբայներ բազմիմաստ են և տարբեր նախադասություններում կարող
են արտահայտել տարբեր իմաստներ։ Սրանք կոչվում են ընդհանրական մակբա-
յներ, օրինակ՝ Շուտ-շուտ այցելում է (չափ). Շուտ-շուտ ուտում էր (ձև)։ Սրանց
տեսակը որոշվում է ըստ տվյալ կիրառության։
Մակբայների մի մասը կազմված է մակբայակերտ ածանցներով, որոնցից են՝
-բար (օրինակ՝ հերոսաբար), -պես (օրինակ՝ մշտապես), -որեն (օրինակ՝ մտեր-
մորեն), -ովին (օրինակ՝ ամբողջովին), -ակի (օրինակ՝ շեղակի), -գին (օրինակ՝
ցավագին), -պատիկ (օրինակ՝ կրկնապատիկ), -վարի (օրինակ՝ մարդավարի), —
ուստ (օրինակ՝ ներքուստ) և այլն։
Նախադասության կազմում մակբայները կատարում են պարագաների
շարահյուսական պաշտոններ։

Վարժություններ
Վարժություն 1։ Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ մակբայը։

1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ

Արագորեն

2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ

լիովին

1. եթե, որտեղ, ամենուր, այստեղ

ամենուր

1. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ

հապճեպ

1. ոչինչ, գրեթե, ինչ-որ, այսպես

գրեթե

երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր

նախօրոք

1. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ

ձայնավոր

ինչ-ինչ, փոքր-ինչ, ինչ, որտեղ

փոքր ինչ

1. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր

մասամբ

1. ողջ, ամբողջ, ամբողջովին, ոչ մի

ամբողջովին

Վարժություն 2։ Կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակբայները։
Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։

Տղան հերոսաբար կռվեց թշնամու դեմ

Արամը դասը սովորեց մասամբ

Աղքատ մարդը փոքր-ինչ հետո դարձավ հարուստ

Հայաստանում ամենուրեք խաչքարեր են։

Արմենը դասը սովորեց լիովին։

Աշխարհագրություն

ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՈՒՐՎԱԳԾԱՅԻՆ ՔԱՐՏԵԶՆԵՐՈՎ

Մասնակիցներ՝ 7-8-րդ դասարանի սովորողներ

Նախագծի նպատակներն են-քարտեզով աշխատելու հմտությունների զարգացումը, քարտեզներից տեղեկատվության ստացում ու տեղեկատվության  արտահայտումը քարտեզների միջոցով, երևույթների տարածական օրինաչափությունների բացահայտումը։  

Ընթացքը- Սովորողները ուսումնասիրում են յուրաքանչյուր պետությունների սեռատարիքային կազմը։ Համեմատում են երկրների բնակչության աճի կամ նվազման տեմպը, և կատարում են վերլուծություններ։

• https://www.populationpyramid.net/armenia/2019/ կայքի միջոցով, համեմատել Գերմանիայի և Ֆրանսիայի բնակչության սեռատարիքային կազմը( կարող եք ընտրել ցանկացած երկիր)։
• https://www.populationpyramid.net/armenia/2019/ կայքի միջոցով, ընտրել զարգացած և զարգացող չորս երկրներ, որտեղ արտահայտված է բնակչության ծերացման փուլ։
• Համեմատել ՀՀ-ի և ձեր ընտրությամբ որևէ այլ երկրի բնակչությանը վերաբերող ցուցանիշները՝ ընդհանրություններն ու տարբերությունները, փորձելով բացատրել դրանց պատճառները:

Հայաստանում սեռատարիքային կազմը շատ վատ է, քանի որ Հայաստանում շատ են ծեր մարդիկ, քան երիտասարդները։ Իսկ Չինաստանում սեռատարիքային կազմը շատ լավ է, քանի որ ծեր մարդիկ ավելի քիչ են, քան երիտասարդները։

• Համեմատել ՀՀ-ի և ամբողջ աշխարհի բնակչությանը վերաբերող ցուցանիշները՝ ընդհանրություններն ու տարբերությունները, փորձելով բացատրել դրանց պատճառները:
• Համեմատել աշխարհի ու ՀՀ բնաչկության բնական աճի տեմպերը վեջին 200 տարում
• Համեմատել աշխարհի և ՀՀ բնակչությունն տարիքային կազմերի փոփխությունները վերջին 200 տարում:

Օգտագործվող գրականություն 1, 2 , 3, 4, 5

Русский язык

Вопросы для обсуждения

1. Среди большинства взрослых сложилось мнение, что современная молодёжь стала более скептично относиться к книгам и чтению. Согласны ли вы с этим мнением?

Да, я согласен, потому что современная молодежь относится к книгам с уважением.

2. Какие книги сегодня предпочитают читать ?

Предпочитают читать моральные книги.

3. Чему учат нас книги? Можно ли жить жизнью героев произведений или копировать их?

Книги нас учат быть добрым, уважать старших, и жить грамотно.

Выполнить перевод текста.

Մարդը, ով սիրում է և կարող է կարդալ, երջանիկ մարդ է: Նա շրջապատված է բազմաթիվ խելացի, բարի ընկերներով։ Այս ընկերները գրքեր են:
Կ. Պաուստովսկի

“Ընթերցանությունը լավագույն ուսուցումն է”: Այս ասացվածքը բոլորը լսել են ։ Եվ նրա հետ չի կարելի չհամաձայնել։ “Աստվածաշունչ” գրքի գրքում ասվում է. “սկզբում խոսք կար”: Եվ ամեն ինչ սկսվեց բառից: Տարբեր գրադարանների ձեռագրերի բաժինները պահում են դարերի խորքից մեզ մոտ եկած հին տոմարները ։ Հին Ռուսաստանը գրքերը գնահատում էր որպես ամենամեծ գանձեր: Մի քանի գիրք ունենալը նշանակում էր ունենալ մի ամբողջ պետություն:

“Անցած տարիների հեքիաթը” գրքերը անվանում է գետեր, որոնք “փչում են տիեզերքը” անսահման խորության իմաստությամբ: “Եթե \ u200b \ u200bդուք ջանասիրաբար փնտրեք իմաստության գիրքը”, – նկատեց մատենագիրը, – “դուք մեծ օգուտ կգտնեք ձեր հոգու համար”: Պատահական չէ, որ հին գրքերի վրա կան գրություններ ՝ “վայ նրան, ով նկարում է դաշտերի վրա գտնվող գրքերից, այդ աշխարհում դևերը երկաթով կոտրում են նրա դեմքը”; “դուք չեք կարող այս գիրքը վաճառել կամ տալ”: Գրքերի ընթերցողն իրեն զգում էր աշխարհի հավերժական իմաստությանը: Ստեղծագործողների թվում էին գեղարվեստական մեծ մշակույթի մարդիկ, ովքեր անկեղծորեն հոգ էին տանում իրենց հայրենիքի ճակատագրի մասին ։

Ընթերցանության մշակույթը ներառում է հիշողության աշխատանք: Կատարելագործելով մեր ընթերցանության հմտությունները ՝ մենք ձգտում ենք հնարավորինս շատ տեղեկատվություն ստանալ, հաճույք ստանալ մեզ համար նոր մտքերից, գրողի լեզվից ։ Ընթերցանությունն ավարտելուց հետո մտովի վերադառնում ենք կարդացածին: Մենք մտածում ենք ստացված տեղեկատվության մասին, գնահատում այն, մտածում գաղափարների կամ պատկերների մասին: Սա թույլ է տալիս ոչ միայն հիշել, թե ինչի մասին է գրված գրքում, այլև երբեմն խրախուսում է մեզ ավելի քան մեկ անգամ վերադառնալ սիրված ստեղծագործությանը:

Յուրաքանչյուր ոք ունի իր նախընտրած գիրքը, որը կարող է անվերջ անգամ կարդալ ցանկացած էջից: Ես սիրում եմ կարդալ, և ինչպես չընթերցել գրքերը: Առանց նրանց կյանքը ձանձրալի է: Առանց նրանց դուք չգիտեք, թե ինչ է եղել, ինչ կլինի երկրի վրա: Ոչ, առանց Գրքերի կյանքը անհետաքրքիր է:

Իմ գրադարանը

Նախագծի մասնակիցներ՝  6-7-րդ դասարանների սովորողներ

1. Աշնանային ընթերցանություն 

«Տիգրան հայրապետյան» գրադարանից ընտրածդ գիրքը կարդա՛ աշնանային արձակուրդների ընթացքում: Եթե տանը ունես նախընտրած գիրք, որն ուզում ես կարդալ կամ կարդում ես, կարող ես շարունակել այն:

Գրիքը կարդալու ընթացքում կամ հետո կատարի՛ր հետևյալ առաջադրանքները՝

• Բլոգումդ բացի՛ր «Իմ գրադարանը» բաժինը և կարդացածդ գրքի (գրքերի) մասին պատմելիս նշի՛ր այս բաժինը:
• Ի՞նչ գիրք ես կարդում կամ արդեն կարդացել(վերնագիրը, հեղինակի անունը):

Ես այս ամառ կարդացլե եմ մի քանի գիրք։

Առաջինը՛ Վիլյամ Սարոյանի պատմվածքների գիրքը։

Երրկրորդ՛ Ջեկ Լոնդոնի, Ոսկե կիրճը։

Երրորդը՛ Ռոբետ Լուիս Ստիվենսոնի Գանձերի կղզին։

Չորրորդը՛ Հերբերտ Ուելսի Անտեսանելի մարդը

Հինգերրորդը՛ Դանիել Դեֆոյի Ռոբինզոն Կռուզոն։

Վեցերրորդը՛ Մարի Տվենի Թոմ Սոյերի արկածները։

և այս աշնանը կարդացի Ալեքսանդր Բելյաևի Պրոֆեսոր Դոուելի գլուխը։

• Քեզ դուր եկած ամենահետաքրքիր հատվածը կամ արտահայտությունը:
• Առանձնացրո՛ւ հերոսներին, նկարագրի՛ր և բնութագրի՛ր նրանց:
• Գրի՛ր կարծիք կարդացածդ գրքի մասին:

Այդ կարդացած իմ գրքերը շատ են դուր եկել ինձ, և ես նորից կուզենայի կարդալ շատ հետաքրքիր գրքեր։

• Գովազդի՛ր կարդացածդ գիրքը:
• Այս ամենը…,իհարկե, տեղադրի՛ր բլոգումդ:

 2.    Պատմի՛ր նաև  քո աշնանային հանգստի մասին: Որտեղ էլ լինես, պատմի՛ր քո գտնվելու վայրի մասին, լուսանկարի՛ր աշնանային գեղեցիկ տեսարաններ, տեսաֆիլմ պատրաստի՛ր:

Առաջարկում եմ այս առաջադրանքն անել երկու տարբերակով`​

• պատումի ձևով` անպայման արածդ լուսանկարներով
• տեսապատումի (տեսաֆիլմի) ձևով (այսինքն աշնանային մի սիրուն այգում նստած պատմում ես, թե ինչպես անցկացրեցիր աշնանային արձակուրդդ, ինչ կարդացիր) :

Գրականություն

1.Մեջբերվող ուղղակի և անուղղակի խոսք

2.Վ.Սարոյանի «Գեղեցիկ, սպիտակ ձիու ամառը» պատմվածքից դուրս գրի’ր ուղղակիորեն մեջբերված խոսքը եւ դարձրո’ւ անուղղակի։

3.Ինքդ կազմի’ր այդպիսի մի քանի նախադասություն։

4.Բնութագրի’ր պատմվածքի գլխավոր հերոսին։

Արամը-ազնիվ, բարի, ընկերասեր, գեղեցիկ,նարկածներ սիրող, և հետաքրքրասեր։

Մուրադը-ընկերասեր, խիզախ, ազնիվ, բարի, և խելացի։

5.Պատմվածքից առանձնացրո’ւ ամենից տպավորիչ հատվածները։

Իմ զարմիկ Մուրադը այս մարդու բնական շառավիղն էր համարվում, թեև Մուրադի հայրը Զոհրաբն էր, որը գործնական մարդ էր և ուրիշ ոչինչ։ Այդպես էր մեր տոհմում։ Մեկը կարող է իր որդու հարազատ հայրը լինել, բայց այդ չի նշանակում, թե նրա հոգու հայրն էլ է։ Հոգեկան տարբեր խառնվածքների բաշխումը մեր ցեղում, սկզբից ևեթ, եղել է քմահաճ։

6.Մի քանի նախադասությամբ գրի’ր մեկ այլ ավարտ, որը քո կարծիքով կհամապատասխանի պատմվածքի բովանդակությանը։

և Արամը մինչև իր կյանքի վերջը չմոռացավ գեղեցիկ սպիտակ ձիու ամառը, և նրա հետ ամեն ինչ պատահածը։ Մուրադն էլ մինչև իր կյանքի վերջև չմոռացավ գեղեցիկ սպիտակ ձիու ամառը, և նրա հետ ամեն ինչ պատահածը։

Գրականություն

4. Ինչու՞ կրկին որոշեց գնալ և գողանալ մուրճը: Ինչպե՞ս կվարվեիր դու:

Որովհետև նրան մուրճն էր պետք, և ես նախ և առաջ փող կաշխատեի մի տեղում, և ես կառնեի այդ մուրճը։
5. Բնութագրիր Էլի մորը:

Էլի մայրը-քնքուշ սիրուն, բարի, և երկար մազերով
6. Ո՞րն է ստեղծագործության ասելիքը:

Ասելքիը այն է, որ պետք է նախ և առաջ մտածել, թե ինչ ես ուզում անել, հետո նոր անցիր ուզածիդ։
7. Հոմանիշների բառարանից գտիր տրված բառերի հոմանիշները:
Անփութորեն-
միօրինակություն-Միակերպություն
փողրակ-խողովակ
թափառել-շրջել,
մեղմ-նուրբ
ակամա-
առնվազ-գոնե

Կենսաբանություն

Կենսաբանություն

Ֆիզիկա

R136a1, աստղ R136 կոմպակտ աստղային կուտակումներում` NGC 2070 ճառագայթող  միգամածության մեջ, որը գտնվում է Մեծ Մագելանյան ամպի մեջ, գիտությանը հայտնի աստղերից ամենամեծ աստղն է։ Կապույտ հիպերհսկաների շարքին է դասվում։ Անզեն աչքով աստղը 165000 լուսային տարի հեռավորությունից տեսանելի չէ, սակայն կուտակումները կարելի է գտնել սիրողական լավ աստղադիտակով հարավային կիսագնդում կամ  հասարակածի մոտ։ Ինչպես նաև, աստղը հանդիսանում է ամենապայծառ աստղերից մեկը, որը 10 միլիոնից ավելի պայծառ է, քան  Արեգակը։

2010 թվականի հունիսի 21-ին Փոլ Կրոուտերի` Շեֆիլդի համալսարանից աստղաֆիզիկայի մի պրոֆեսորի գլխավորությամբ աստղագետների մի խումբ RMC 136a աստղի միգամածության հետազոտության ժամանակ հայտնաբերեցին մի աստղ, որի զանգվածը նշանակալիորեն գերազանցում է Արեգակի զանգվածը։ Հետազոտությունները իրականացվում էին Եվրոպական հարավային VLT աստղադիտարանի աստղադիտակների օգտագործման ժամանակ։

Գիտնականները հայտնաբերել են մի քանի աստղեր, որոնց մակերևևույթի ջերմաստիճանը 40 000 Կելվինից` մի քանի տասնյակ անգամ ավելի մեծ և միլիոն անգամ ավելի պայծառ Արեգակից։ Համաձայն գոյություն ունեցող մոդելների` դրանցից որոշ աստղեր ձևավորման ժամանակ ունեցել են 150 անգամ ավելի մեծ զանգված։ Պարզվեց, որ R136a1 աստղը ամենամեծ զանգված ունեցողներից է. նրա զանգվածը կազմում է 265 արեգակնային զանգվածներ։

Նման գերծանր աստղերը հազվագյուտ են և ձևավորվում են միայն շատ խիտ աստղային կուտակումներում։ Նման աստղերի դիտարկումները պահանջում են գործիքների շատ բարձր թույլատրելի կարողություններ։

Բոնում աստղագիտության Արգելանդերի անվան ինստիտուտի աստղաֆիզիկոսները Տարանտուլի միգամածության այդ հատվածի աստղերի ձևավորման գործընթացի մոդելավորման հիման վրա ենթադրել են, որ R136a1-ը ձևավորվել է մի քանի ավելի փոքր աստղերի միաձուլման արդյունքում, որոնց զանգվածը ավելի փոքր է միայնակ աստղի զանգվածի դասական սահմանից (150 արեգակնային զանգված)։

Կենսաբանություն

Հոկտեմբերի 17-23

Ընկերների ջան, ներկայացնում եմ այս շաբաթվա առաջադրանքը.

Նյարդային համակարգ, ողնուղեղի կառուցվածքը, ֆունկցիան,հիվանդությունները: Ռեֆլեքսներ:

Գտնել հետաքրքիր փաստեր ռեֆլեքսների մասին:

Սուզվելու ռեֆլեքսը բնածին է բոլոր կաթնասունների մոտ:
Մարդու նյարդային համակարգի բոլոր գործողությունների ավելի քան 90 տոկոսը ռեֆլեքսային գործողություններ են:

երեխան ծնվում է ավելի քան 70 ոչ պայմանական ռեֆլեքսներով:

Լավ պատրաստված արական լողորդի շարժիչային ռեակցիայի ժամանակը (օրինակ՝ մեկնարկի պահին) միջինում 230 միլիվայրկյան է, սպորտով չզբաղվողների համար՝ 350 միլիվայրկյան։